نظریه پیاژه درباره رشد شناختی کودکان چه بود؟

نظریه پیاژه درباره رشد شناختی

پیاژه به مطالعهٔ توانایی‌های کودکان که به‌طور طبیعی رشد می‌کنند و تعاملات آنان با محیط علاقه‌مند شد.
علت این علاقه تا حد زیادی مشاهدهٔ رشد و رفتارهای فرزندان خودش بود.
او کودکان را دانشمندانی کنجکاو می‌دانست که به تحقیق و آزمایش دربارهٔ همه چیز دست میزنند.
و نتیجهٔ این آزمایش‌ها برای ساختن طرحواره‌ها به کار می‌رود.
▪︎طرحواره عبارت است از نظریه یا مدلی دربارهٔ این که اشیا و رویدادهای اجتماعی و فیزیکی چگونه عمل می‌کنند. همچنین کودکی که با رویداد یا شیء تازه مواجهه پیدا می‌کند، تلاش می‌کند تا آن را جذب نماید. جذب به معنی درک اشیا و رویدادهای تازه، بر اساس طرحواره‌های از پیش موجود می‌باشد. به باور پیاژه اگر تجربهٔ تازه در طرحوارهٔ موجود جا نشود، کودک مانند همهٔ دانشمندان خوب، اقدام به انطباق خواهد کرد. انطباق یعنی دگرگون کردن طرحواره برای آنکه اطلاعات تازه در آن جا شوند. به این ترتیب جهان‌بینی کودک گسترش می‌یابد.
او رشد ذهنی را به چند دوره تقسیم کرد که به شرح زیر است:

■دوره حسی حرکتی (از بدو تولد تا ۲ سالگی)
مرحلهٔ حسی حرکتی زمانی است که نوزادان مشغول کشف روابط بین اعمال و پیامدهای اعمال خویش هستند. آنها کم‌کم متوجه می‌شوند که وجودی مستقل دارند. کشف مهم در این مرحله، مفهوم پایداری یا ماندگاری اشیا است. پایداری اشیا به این واقعیت اشاره می‌کند که یک شیء حتی اگر از جلوی چشمان کودک برداشته شود هنوز وجود دارد.
پیاژه در اثر نتایج برگرفته از پژوهش های خود ، مرحله ی حسی حرکتی را به شش خرده مرحله تقسیم کرده است . که عبارتند از :
اول : تولد تا ۲ ماهگی (دوره غلبه ی بازتاب های شرطی مانند مکیدن )
دوم :۲تا۴ ماهگی (دوره جذب تجارب جدید وانطباق و طراحی ساختارهای جدید شناختی مانند شیشه به جای پستانک وگرفتن اسباب بازی.
سوم :۴ تا۸ماهگی (دوره درک علت و معلول های ساده و هماهنگی حواس بینایی و لامسه .مثال : آخرباری که نوزاد با دست خود به شیشه زد،به او شیر داده شد و بدین ترتیب او حالا طرحی را برای دست زدن به شیشه ی شیر آغاز می کند.
چهارم :۸ تا۱۲ ماهگی (دوره درک بسیار ساده ازمفهوم زمان و دوره ی درک بقای شی ء مثال : نوزادی که گریه می کند تا کسی او را بلند کند وقتی صدای پای پدرش را در راهروی منتهی به اتاقش می شنود ساکت می شود. او می داند که بیش از چند ثانیه ی دیگر تا آرامش ا وفاصله نمانده است .
پنجم : ۱۲ تا ۱۸ ماهگی ( دوره ی آغاز تجربه کردن جهان خارج و دستیابی به اولین تجارب حل مسئله و افزایش تقلیداز سایرین. مثال کودکان وسایل را پرت می کنند،گاز می گیرند ،لجاجت می ورزند ،اشیاء می شکنند ، صرفاً برای اینکه ببینند چه اتفاق می افتد.
ششم : ۱۸ تا ۲۴ ماهگی (دوره ی آغاز فکرکردن ، ایجاد تصور اشیاء در ذهن خود ودستیابی به راه های جدید برای حل مسأله .

■پیش عملیاتی (۲-۷ سال)
کودکان استفاده از سمبل‌ها را آغاز می‌کنند. کلمات سمبل هستند و می‌توانند معرف اشیا باشند. مثلا کودک سه ساله سوار یک تکه چوب می‌شود و گمان می‌کند که اسب است.
در مرحلهٔ پیش عملیاتی مثلاً اگر اب یک لیوان بلند و باریک را به داخل یک لیوان کوتاه و پهن بریزیم، اشخاص بالغ خواهند گفت که مقدار اب تغییری نکرده‌است ولی بنظر کودک حجم اب لیوان بلند تر بیشتر است. به باور پیاژه، کودکان پیش عملیاتی هنوز به نگهداری ذهنی دست نیافته‌اند. نگهداری ذهنی، یعنی درک این واقعیت که مقدار یک ماده، حتی پس از عوض شدن شکل آن ثابت می‌ماند.
کودک در این مرحله جاندار پنداری میکند.جاندارپنداری:نسبت دادن خصوصیات موجودات زنده به اشیاء .مثال کودک چهارساله ای که فکرمیکند ماه به پشت ابرها می رود که بخوابد.

■مرحله عملیات عینی ۷ تا ۱۱سالگی
در این مرحله کودک قادر است تنها با مواد و اشیای محسوس و قابل رویت رابطه برقرار کند.
از رویدادهای مهم این مرحله درک مفهوم بقاء و یا نگهداری ذهنی از سوی کودکان است .مفهوم بقای عدد،طول،مایع (۶تا۷سالگی) مفهوم بقای ماده (۷تا۸سالگی )مفهوم بقای سطح (۹تا۱۰سالگی)
طبقه بندی کردن : یعنی دسته بندی اشیاء در گروه ها یا طبقه های مختلف بر اساس ویژگی های مشترک آن ها.
بازگشت پذیری: یعنی توانایی به عقب برگرداندن مراحل انجام یک رشته عمل به طور ذهنی و رسیدن به نقطه ی آغاز
ردیف کردن : یعنی قراردادن اشیاء و امور پشت سرهم برحسب یکی از ویژگی های آن ها.
این همانی:این اصل نشان دهنده ی آن است که تغییرات ظاهری اشیاء در مقدار واقعی آنها تغییری ایجاد نمی کند.
جبران : بنابراصل جبران، در تغییر شکل اشیاء، در یک مورد ، مورد دیگر را جبران می کند .
عدم تمرکز : یعنی توجه همزمان به چند ویژگی اشیاء.

■دوره عملیات انتزاعی یا صوری (سن ۱۱ سالگی به بعد)
توانایی تفکر انتزاعی شکل میگیرد.
نوجوانان می‌توانند پیرامون سئوالات گوناگون که حتی عینیت ندارد به تفکر بپردازند. همهٔ نوجوانان در زمانی واحد و به میزان یکسان به مرحلهٔ عملیات صوری نمی‌رسند و برخی، ممکن است اصلاً به مرحلهٔ تفکر عملیاتی صوری نرسند.